निर्जला अधिकारी

हेटौडा\बागमती प्रदेशको प्रमुख शहर र मकवानपुर जिल्लाको प्रशासनिक केन्द्र, नेपालको आर्थिक, व्यापारिक, र औद्योगिक विकासमा महत्वपूणर् भूमिका निर्वाह गर्दै आएको शहर हो । यो शहरको इतिहास, प्राचीन समयदेखि वर्तमानसम्मको विकास, र नेपालको अर्थतन्त्रमा यसको महत्वलाई विस्तृतरूपमा बुझ्दा हेटौडाको राष्ट्रिय र क्षेत्रीय भूमिका झल्किन्छ ।

पञ्चायतकालमा हेटौंडाको इतिहास विशेष गरी नेपालको राजनीतिक, सामाजिक, र आर्थिक परिवेशसंग गहिरोरूपमा जोडिएको छ । पञ्चायत व्यवस्था २००७ सालको जनक्रान्तिपछि २०१७ सालमा स्थापित भयो, र राजा महेन्द्रले २०१७ सालमा संसदीय प्रजातन्त्र समाप्त गरेर पञ्चायत व्यवस्था ल्याए । यो व्यवस्थाअन्तर्गत राजा नै सम्पूणर् शक्ति केन्द्रित व्यक्ति भए र प्रजातान्त्रिक अधिकारहरू न्यून गरियो । हेटौंडा पनि यो परिवर्तनको प्रत्यक्ष प्रभावमा पर्‍यो ।

पञ्चायतकालीन हेटौंडाको विशेषताः १. औद्योगिक विकास : पञ्चायतकालमा हेटौंडालाई औद्योगिक क्षेत्रको रूपमा विशेष प्राथमिकता दिइएको थियो । हेटौंडा औद्योगिक क्षेत्र स्थापना गरियो, जसअन्तर्गत विभिन्न उद्योगहरू खुल्न थाले । यो नेपालको महत्वपूणर् औद्योगिक हबको रूपमा स्थापित हुन थालेको समय थियो । विशेष गरी, हेटौंडा सिमेन्ट उद्योग र हेटौंडा कपडा उद्योगले स्थान पायो, जसले हेटौंडाको आर्थिक समृद्धिमा ठूलो भूमिका खेल्यो ।

२. भौतिक पूर्वाधार : हेटौंडाको भौगोलिक स्थिति महत्वपूणर् भएकोले, पञ्चायतकालमा यातायात र सञ्चारमा सुधार भयो । राजमार्ग निर्माण तथा हेटौंडालाई काठमाडौं र वीरगञ्जजस्ता मुख्य सहरहरूसंग जोड्ने प्रयासहरू भए । पूर्व-पश्चिम राजमार्गको विकास र त्रिभुवन राजपथले यस क्षेत्रमा व्यापार र यातायातलाई सहज बनायो ।

३. राजनीतिक नियन्त्रण : पञ्चायत व्यवस्थाअन्तर्गत कुनै पनि दलहरूलाई औपचारिकरूपमा क्रियाशील हुन अनुमति थिएन । हेटौडाका जनता पनि यस शासन व्यवस्थाले थिचिएका थिए । स्थानीय जनप्रतिनिधिहरूको चुनाव पञ्चायती व्यवस्थामार्फत् मात्र सम्भव थियो, जसले गर्दा स्थानीय स्तरमा जनताको सहभागिता सीमित हुन गयो ।

४. शैक्षिक र सामाजिक विकास: यद्यपि राजनीतिक स्वतन्त्रता सीमित थियो, हेटौंडामा केही शैक्षिक र सामाजिक विकासहरु भए । पञ्चायतकालमा हेटौंडामा विद्यालयहरूको स्थापना, अस्पताल र अन्य सामाजिक सेवाहरूको विकास पनि क्रमशः अघि बढेको देखिन्छ ।

विरोध र आन्दोलन : पञ्चायत व्यवस्थाका विरोधमा देशभर नै आन्दोलनहरू भएझैं, हेटौडामा पनि राजनीतिक सचेतना बृद्धि भएको देखिन्थ्यो । भूमिगतरूपमा केही प्रजातान्त्रिक क्रियाकलापहरू चल्दै आए । पञ्चायत अन्त्यतिर जनआन्दोलनको प्रभाव यहा पनि पर्‍यो । पञ्चायतकालीन हेटौंडाको इतिहासलाई हेर्दा, यस क्षेत्रको औद्योगिक, भौतिक पूर्वाधार विकास, र राजनीतिक सीमाले समग्ररूपमा आर्थिक रूपान्त-रणमा गहिरो प्रभाव पारेको देखिन्छ । पञ्चायत व्यवस्थाको पतनपछिको हेटौंडाको इतिहास पनि नेपालका समग्र राजनीतिक, सामाजिक, र आर्थिक परिवर्तनहरूसँग निकटरूपमा सम्बन्धित छ । २०४६ सालको जनआन्दोलनपछि नेपालमा पञ्चायत व्यवस्था अन्त्य भई बहुदलीय लोकतन्त्र स्थापना भयो, र हेटौंडा यस परिवर्तनको प्रत्यक्ष साक्षी बन्यो । यस समयमा हेटौंडामा विविध क्षेत्रमा परिवर्तनहरू भए ।

१. लोकतान्त्रिक परिवर्तन र राजनीतिक सक्रियता : २०४६ सालपछि नेपालमा बहुदलीय लोकतन्त्र लागू भयो, जसले हेटौंडामा पनि दलहरू खुला रूपमा क्रियाशील हुन थाले । राजनीतिक गतिविधि तीव्र भयो, र नेपाली कांग्रेस, नेकपा एमाले, माओवादी, र अन्य दलहरूले यहाँ आफ्नो आधार बलियो बनाउन थाले । स्थानीय चुनावहरू नियमित हुन थाल्यो, जसले स्थानीय तहमा जनताको सहभागिता बढायो ।

२. औद्योगिक क्षेत्रको विस्तार र चुनौतीः पञ्चायतकालमा स्थापना भएका उद्योगहरू, जस्तै हेटौंडा सिमेन्ट उद्योग, कपडा उद्योग आदि, लोकतन्त्रको आगमनसंगै केही विस्तार भए पनि, २०५० र २०६० को दशकमा धेरै उद्योगहरू बन्द हुन पुगे । निजीकरणको प्रक्रियाले केही उद्योगलाई नकारात्मक प्रभाव पार्‍यो, जसले गर्दा औद्योगिक क्षेत्रमा बेरोजगारीको समस्या देखियो । यद्यपि, हेटौंडा औद्योगिक क्षेत्रले अझै पनि नयाँ उद्योगहरूलाई स्थान दिंदै आएको छ, जसले क्षेत्रीय आर्थिक गति-विधि जीवित राखेको छ ।

३. संविधान सभा र संघीयता : २०६२/६३ को जनआन्दोलनपछि नेपालमा राजतन्त्रको अन्त्य भएर गणतन्त्र स्थापना भयो । यससँगै संविधान सभाको चुनाव भयो । संघीय संरचनामा नेपाल विभाजित भएपछि, हेटौंडा बागमती प्रदेशको अस्थायी राजधानीको रूपमा चयन भयो । यसले हेटौंडालाई थप प्रशासनिक महत्व प्रदान गर्‍यो ।

४. पूर्वाधार विकास : लोकतन्त्रको स्थापनासंगै हेटौंडाको पूर्वाधार विकासमा पनि तीव्रता आयो । नगर क्षेत्रको विस्तार, नयाँ बाटोघाटोहरूको निर्माण, र अन्य सार्वजनिक सेवाहरूको उपलब्धतामा सुधार भएको छ । विशेषगरी, हेटौडालाई काठमाडौं र अन्य प्रमुख शहरहरूसँग जोड्ने यातायात सुविधाहरू थप व्यापक भएका छन्, जसले व्यापार र पर्यटनलाई पनि सहयोग पुर्‍याएको छ ।

५. शैक्षिक र स्वास्थ्य सेवामा प्रगति : लोकतान्त्रिक व्यवस्थापछिको समयमा हेटौंडामा शैक्षिक र स्वास्थ्य सेवामा पनि व्यापक सुधार भएको छ । नयाँ विद्यालय, क्याम्पसहरू, र अस्पतालहरूको स्थापना भएको छ । यसले क्षेत्रीय जनसंख्यालाई थप राम्रो शिक्षा र स्वास्थ्य सेवा प्रदान गरेको छ । हेटौंडा अब पनि शैक्षिक हवको रूपमा विकास हुने क्रममा देखिंदैछ ।

६. माओवादी विद्रोहको प्रभाव ; २०५२ सालदेखि सुरु भएको माओवादी विद्रोहले नेपालभर असर गरेको थियो, जसमा हेटौडा पनि अछुतो रहेन । हेटौडामा पनि माओवादी क्रियाकलापहरू बढे, जसले गर्दा सुरक्षाको वातावरणमा केही अस्थिरता आयो । तर, २०६२/६३ को जनआन्दोलनपछि शान्तिपूणर् प्रक्रियाको सुरुवातसंगै हेटौंडा स्थिर हुंदै गयो । संघीयतापछिको
संरचनामा हेटौंडाको महत्व अझ बढ्दै गएको देखिन्छ, जसले यसलाई भविष्यमा अझै बढी समृद्ध र रणनीतिक स्थानको रूपमा अगाडि बढ्न सक्ने देखाउंछ । वर्तमान समयमा हेटौंडा बागमती प्रदेशको स्थायी राजधानीको रूपमा प्रमुख प्रशासनिक, आर्थिक, र सामाजिक गतिविधिहरूको केन्द्र बनेको छ । यो शहरले नेपालका अन्य भागहरूस“ग राम्रो यातायात र सञ्चार सुविधा राखेको छ, जसले यसलाई व्यापारिक र औद्योगिक गतिविधिका लागि महत्वपूणर् स्थल बनाएको छ ।

१. बागमती प्रदेशको अस्थायी राजधानी : संविधान कार्यान्वयनपछिको संघीय संरचनामा हेटौंडा बागमती प्रदेशको अस्थायी राजधानी बनेको छ । यहाँ प्रदेश सरकारका मुख्य कार्यालयहरू सञ्चालनमा छन्, जसले प्रशासनिक गतिविधि तीव्र बनाएको छ । यसले हेटौंडामा रोजगारीका अवसरहरू सिर्जना गरेको छ र यहाँको भौतिक पूर्वाधार पनि तीव्ररूपमा विकास भइरहेको छ ।

२. औद्योगिक पुनरुत्थान ; हेटौंडा औद्योगिक क्षेत्र अझै पनि नेपालको प्रमुख औद्योगिक क्षेत्रको रूपमा परिचित छ । यद्यपि केही पुराना उद्योगहरू बन्द भएता पनि, निजीकरण र नयाँ लगानीको आगमनले यहाँ औद्योगिक गतिविधि पुनःजीवित राख्न मद्दत पुर्‍याएको छ । निर्माण, कृषि उत्पादन, र अन्य साना-मझौला उद्योगहरूले हेटौंडाको आर्थिक वृद्धि कायम राखेका छन् ।

३. यातायात र पूर्वाधारको विकास: हेटौंडा नेपालका मुख्य सहरहरूसँग राम्रोसँग जोडिएको छ । त्रिभुवन राजपथ र पूर्व-पश्चिम राजमार्गले यसलाई काठमाडौं, वीरगन्ज, र चितवन जस्ता ठूला सहरहरूसँग जोडेको छ । वर्तमान समयमा, काठमाडौं-हेटौंडा सुरुङ मार्गको योजना निर्माणाधीन छ, जसले हेटौंडालाई काठमाडौंसँग जोड्न समय र दूरीमा थप सुधार ल्याउने अपेक्षा गरिएको छ ।

४. शैक्षिक र स्वास्थ्य क्षेत्रमा प्रगति: हेटौंडामा शिक्षा र स्वास्थ्य क्षेत्रमा उल्लेखनीय प्रगति भएको छ । विभिन्न निजी तथा सार्वजनिक शैक्षिक संस्थाहरूले उच्च शिक्षाको पहुँचलाई सुधार गरेका छन् । साथै, स्वास्थ्य सेवामा पनि सुधार भएको छ, विशेषगरी, अस्पतालहरूको सुविधा वृद्धि र आधुनिक स्वास्थ्य सेवाहरूको उपलब्धताले जनतालाई लाभ पुर्‍र्याइ रहेको छ ।

५. पर्यटनको सम्भावना ; हेटौडाको प्राकृतिक सुन्दरताका साथै यस क्षेत्रको ऐतिहासिक र सांस्कृतिक महत्वका कारण पर्यटकीय सम्भावना पनि बढ्दै गएको छ । निकटमा रहेका चुरे पहाड र वन्यजन्तु क्षेत्रहरूले यसलाई पर्यटकहरूको गन्तव्य बनाउने सम्भावना बोकेको छ । बाराको गढीमाई मन्दिर र चितवन राष्ट्रिय निकुञ्जसँग नजिकको दूरीले पनि पर्यटकीय आकर्षण बढाएको छ ।

६.चुनौतीहरू: हाल हेटौडाले केही चुनौतिहरू पनि सामना गरिरहेको छ । खासगरी, अस्थायी राजधानीको रूपमा रहेको कारणले स्थायी संरचना र पूर्वाधारको अभाव छ । प्रदूषण, यातायात जाम, र शहरी करणको अव्यवस्थित विस्तारले पनि समस्या निम्त्याएको छ । यद्यपि, प्रदेश राजधानीका रूपमा स्थायीत्व प्राप्त गरेपछि यसले यी समस्याहरू समाधान गर्न सक्छ । बागमती प्रदेशको राजधानीको रूपमा यसको महत्व अझै बढेको छ, र औद्योगिक तथा व्यापारिक गतिविधिहरूले यसलाई भविष्यको समृद्ध शहर बनाउने सम्भावना बोकेको छ । यद्यपि, पूर्वाधार र व्यवस्थापनमा केही चुनौतीहरू छन्, यी चुनौतीहरूको समाधानपछि हेटौंडाले अझ उज्ज्वल भविष्य देख्न सक्नेछ ।

हेटौडाको भविष्य उज्ज्वल देखिन्छ, किन भने यसको भौगोलिक स्थिति, औद्योगिक महत्व, र प्रशासनिक भूमिकाले यसलाई नेपालका प्रमुख सहरहरूमध्ये एक बनाउने सम्भावना देखिन्छ । संघीय संरचनामा बागमती प्रदेशको
राजधानी हेटौंडा भविष्यमा आर्थिक, सामाजिक, र भौतिकरूपमा थप विकसित हुने अपेक्षा गर्न सकिन्छ । हेटौंडाको भविष्यलाई प्रभावित गर्ने केही मुख्य क्षेत्रहरू निम्न छन् :

१. राजधानीको स्थायित्व : यदि हेटौंडा बागमती प्रदेशको स्थायी राजधानी बन्यो भने, यसले अझै ठूलो पूर्वाधार विकास, प्रशासनिक भवनहरू, र सरकारी सेवाहरूको विस्तार गर्नेछ । यसले यहाँका नागरिकका लागि रोजगारीका थप अवसरहरू श्रृजना गर्नेछ, र क्षेत्रीय समृद्धिमा योगदान पुर्‍याउनेछ । राजधानी कै रूपमा हेटौंडाले शिक्षा, स्वास्थ्य, व्यापार, र यातायात क्षेत्रमा थप लगानी आकर्षित गर्ने सम्भावना छ ।

२. सुरुङ मार्गको निर्माण: काठमाडौं-हेटौडा सुरुङ मार्गको निर्माण भविष्यको एक महत्वपूणर् परियोजना हो, जसले काठमाडौं र हेटौडाबीचको यात्रा समय घटाउने छ । यसले व्यापार र यातायातलाई सहज बनाउने छ, जसका कारण हेटौडा काठमाडौंसँग नजिकको आर्थिक साझेदार बन्नेछ । यो सुरुङमार्गले हेटौडालाई यातायातको प्रमुख केन्द्र बनाउने सम्भावना छ, जसले औद्योगिक विस्तारलाई पनि गति दिनेछ ।

३. औद्योगिक विकास: हेटौडाको औद्योगिक क्षेत्र भविष्यमा थप विस्तार हुन सक्नेछ । प्राविधिक सुधार, लगानीको आगमन, र नयाँ उद्योगहरू स्थापना हुने सम्भावना छ । साथै, जलवायु परिवर्तन र दिगो विकासका दृष्टिले हरित उद्योगहरूको स्थापनामा पनि यहाँको भूमिका महत्वपूणर् हुन सक्छ । यसले आर्थिक विकासका साथै रोजगारीको अवसर पनि वृद्धि गर्नेछ ।

४. पर्यटनको विकास: हेटौंडा वरिपरिका प्राकृतिक सौन्दर्य, चुरे पहाड, वन्यजन्तु क्षेत्र, र ऐतिहासिक स्थलहरूलाई विकास गरी पर्यटनको एक प्रमुख गन्तव्य बनाउन सकिन्छ । सरकार र निजी क्षेत्रले पर्यटन क्षेत्रमा लगानी गरेमा यहाँ होटल, रेस्टुरेन्ट, र अन्य सेवा क्षेत्रमा वृद्धि हुन सक्नेछ, जसले समग्र आर्थिक गतिविधिलाई बढावा दिनेछ ।

५. स्मार्ट सिटीको सम्भावना: हेटौडालाई भविष्यमा स्मार्ट सिटीको रूपमा विकास गर्न सकिन्छ । अत्याधुनिक प्रविधि, डिजिटल संरचना, र हरित पूर्वाधार विकास गरेर हेटौंडालाई पर्यावरणमैत्री, स्मार्ट शहर बनाउने सम्भावना छ । यो प्रक्रियाले शहरीकरणको समस्यालाई पनि समाधान गर्न मद्दत गर्नेछ ।

६. शिक्षा र स्वास्थ्य सेवाहरूको विस्तार: आगामी दिनहरूमा हेटौंडामा उच्चस्तरीय शैक्षिक संस्था र स्वास्थ्य सेवाहरूको विस्तार हुन सक्ने सम्भावना छ । भविष्यमा हेटौडालाई क्षेत्रीय शिक्षा र स्वास्थ्य केन्द्रको रूपमा विकास गर्ने योजनाहरूले यस क्षेत्रको जनसंख्यालाई थप अवसरहरू प्रदान गर्नेछन् ।

७. प्रदूषण र शहरीकरणको चुनौती : भविष्यमा हेटौडाले शहरीकरण र प्रदूषणको चुनौतीहरू सामना गर्नु पर्नेछ । तीव्र शहरी- करणले अनियन्त्रित विकास र प्रदूषणको समस्या निम्त्याउन सक्छ । यद्यपि, दिगो योजना र उचित व्यवस्थापनले यी चुनौतीहरूलाई समाधान गर्न सकिन्छ । भविष्यमा हेटौडा आर्थिक, औद्योगिक, र प्रशासनिक केन्द्रको रूपमा अझ महत्वपूणर् हुने छ । यहाँको पूर्वाधार विकास, सुरुङ मार्ग जस्ता परियोजनाहरू, र सम्भावित राजधानीको स्थायीत्वले यसलाई नेपालकै प्रमुख शहरहरूमध्ये एक बनाउने छ । तर, यस विकासलाई दिगो र सन्तुलित राख्न योजनाबद्ध शहरीकरण, हरित विकास, र वातावरण संरक्षणमा पनि ध्यान दिन आवश्यक हुनेछ ।

इतिहासः व्यापारिक केन्द्रदेखि शहरीकरणसम्म हेटौडाले नेपालको इतिहासमा महत्वपूणर् स्थान ओगट्छ । प्रारम्भिक समयमा मकवानपुर राज्यको हिस्सा भएको यो क्षेत्र प्राचीन व्यापारिक मार्गहरूबाट जोडिएको थियो । यहाँका ऐतिहासिक, सांस्कृतिक, र भौगोलिक विशेषताहरूले यसलाई नेपालकै प्रमुख शहरहरूमध्ये एक बनाएको छ ।

मकवानपुर राज्य र व्यापारिक मार्ग मकवानपुर राज्यको इतिहासमा सेन वंशको शासनले मुख्य भूमिका खेलेको थियो । मकवानपुर राज्यले १५ औं शताब्दीमा तिब्बत र भारतबीचको व्यापारिक मार्गलाई नियन्त्रण गरेको थियो । मकवानपुरगढी (किल्ला) रणनीतिक हिसाबले महत्वपूणर् थियो, जसले व्यापारिक मार्गहरूलाई सुरक्षित बनायो । हेटौंडा त्यस समयमा पनि व्यापारिक गतिविधिहरूको केन्द्र बन्दै गएको थियो । मकवानपुर राज्यको पतनपछि, सन् १७६२ मा पृथ्वीनारायण शाहले मकवानपुरलाई गोरखाली राज्यमा गाभे, जसले गर्दा हेटौंडा पनि नेपालको एकीकरणमा समाहित भयो ।

राणा शासन र ब्रिटिश रेलको आगमन राणा शासनकालमा, हेटांैडाको व्यापारिक महत्व थप बढ्यो । सन् १९२७ मा ब्रिटिश भारतले अमलेखगञ्ज-रक्सौल रेलमार्ग निर्माण गरेपछि हेटांैडा नेपाल-भारत व्यापारको महत्वपूणर् नाका बन्यो । यो रेलमार्गले हेटौडालाई प्रमुख व्यापारिक केन्द्रको रूपमा परिचित गरायो, जहा“बाट सामानहरू काठमाण्डौसम्म पुग्थे ।
त्रिभुवन राजपथको निर्माण र शहरी विकास सन् १९५६ मा त्रिभुवन राजपथ निर्माण भएपछि हेटौडा काठमाण्डौसग प्रत्यक्षरूपमा जोडियो । यो राजमार्गले पहाड र तराईबीचको यातायातलाई सरल बनायो । हेटांैडा एउटा प्रमुख ट्रान्जिट केन्द्रका रूपमा विकास हुंदै गयो, जसले काठमाडौंलाई विभिन्न वस्तुहरूको आपूर्तिमा महत्व -पूणर् योगदान पुर्‍यायो ।

पूर्व-पश्चिम राजमार्ग र औद्योगिकीकरण : सन् १९६० को दशकमा पूर्व-पश्चिम राज मार्ग निर्माण भएपश्चात्, हेटांैडा तराई र पहाडको महत्वपूणर् व्यापारिक केन्द्र बन्न पुग्यो । यसै समयमा हेटांैडा औद्योगिक क्षेत्रको स्थापना भयो । यो नेपाल कै पहिलो र सबैभन्दा ठूलो औद्योगिक क्षेत्र हो, जहाँ सिमेन्ट, कपडा, प्लास्टिक, इस्पात, र कृषि उत्पादनका उद्योगहरू सञ्चालनमा आए । यसले हेटौडालाई नेपालको औद्योगिक राजधानीको रूपमा स्थापित गरायो ।

हेटौडा र नेपालको अर्थतन्त्रः प्रमुख भूमिका हेटौडा नेपालको औद्योगिक, कृषि, र व्यापारिक गतिविधिहरूको केन्द्र बनेको छ । यसले नेपालको अर्थतन्त्रमा विविध क्षेत्रहरूबाट महत्वपूणर् योगदान पुर्‍याएको छ । हेटांैडाको अर्थतन्त्रमा योगदान पुर्‍याउने प्रमुख क्षेत्र : १. औद्योगिक क्षेत्रको महत्वपूणर् भूमिका : हेटौडा औद्योगिक क्षेत्रले नेपालको उत्पादन र रोजगारीमा महत्वपूणर् योगदान दिएको छ । यहाँको औद्योगिक क्षेत्रमा हेटौडा सिमेन्ट कारखाना, हेटांैडा कपडा कारखाना, र अन्य विभिन्न उद्योग हरूले हजारौं युवालाई रोजगारी दिएका छन् । यसले औद्योगिक उत्पादन र राष्ट्रिय आयमा प्रत्यक्ष योगदान पुर्‍याएको छ । हेटौडाका उद्योगहरूले आन्तरिक तथा निर्यात बजार दुवैका लागि उत्पादन गर्दै आएका छन्, जसले वैदेशिक मुद्रा आर्जनमा पनि योगदान पुर्‍याउदै आएका छन् ।

रोजगारी सिर्जना : हेटौडाको औद्योगिक क्षेत्रले प्रत्यक्ष र अप्रत्यक्ष रूपमा हजारौं युवालाई रोजगारी उपलब्ध
गराएको छ । यसले स्थानीय जनसंख्याको जीविको-पार्जनमा ठुलो प्रभाव पारेको छ । निर्यातमा योगदान : हेटौडाका उद्योगहरूले उत्पादन गरेको सामग्री, विशेषगरी सिमेन्ट, कपडा, र प्लास्टिकजन्य उत्पादनहरू, नेपालका अन्य शहरहरूमा मात्र नभई भारतलगायतका देशहरूमा निर्यात हुंदै आएका छन् । यसले देशको आर्थिक वृद्धिमा महत्वपूणर् योगदान पुर्‍याएको छ ।

२. कृषि उत्पादन र प्रशोधन : हेटौडा कृषि उत्पादनको प्रशोधन र वितरणको महत्वपूणर् केन्द्र पनि हो । मकवानपुर र आस-पासका क्षेत्रहरूमा फलफूल, तरकारी, र अन्य कृषिजन्य उत्पादनहरूको व्यापक उत्पादन हुन्छ, जसलाई हेटौडामा प्रशोधन गरी बजारमा पठाइन्छ । यसले स्थानीय किसानहरूलाई प्रत्यक्ष फाइदा पुर्‍याउंछ र कृषि उत्पादनको मूल्य अभिवृद्धि गर्न सहयोग पुर्‍याउंछ ।

३. यातायात र लजिस्टिक्सको केन्द्र : हेटौडा नेपालको प्रमुख यातायात नाका हो । त्रिभुवन राजपथ र पूर्व-पश्चिम राजमार्गको संगमस्थलमा अवस्थित हेटांैडा, पहाड र तराई बीचको प्रमुख व्यापारिक नाका बनेको छ । भारत बाट आयात गरिने सामानहरू काठमाडौंलगायतका अन्य क्षेत्रहरूमा ढुवानी गर्न हेटौंडालाई प्रयोग गरिन्छ । यसले हेटौंडालाई व्यापारिक गतिविधि हरूको केन्द्र बनाएको छ ।

लजिष्टिक्स केन्द्र : हेटौडा नेपाल-भारत व्यापारका लागि प्रमुख लजिस्टिक्स केन्द्र हो । यहाँबाट ठूला ढुवानी कम्पनीहरूले नेपालका अन्य भागहरूमा सामानहरू ओसार पसार गर्छन, जसले गर्दा व्यापारिक गतिविधिमा निरन्तरता रहन्छ ।
४. सेवा क्षेत्र र प्रदेशको राजधानी : सन् २०२० मा हेटौडा बागमती प्रदेशको राजधानी घोषणा भएपछि यहाँ सरकारी सेवा क्षेत्रको विस्तार भएको छ । यसले सरकारी कार्यालय, वित्तीय संस्था, र निजी क्षेत्रमा थप रोजगारीका अवसरहरू श्रर्जना गरेको छ । सेवा क्षेत्रको विकासले स्थानीय अर्थतन्त्रमा सकारात्मक प्रभाव पारेको छ, र यो शहरलाई प्रदेश सरकारका लागि प्रशासनिक केन्द्रको रूपमा स्थापित गरेको छ ।

५. पर्यटन र हरित विकास : हेटौडाको समृद्ध प्राकृतिक वातावरण र सांस्कृतिक सम्पदाले यसलाई पर्यटकीय गन्तव्यका रूपमा पनि महत्वपूणर् बनाएको छ । मकवानपुर गढी, चुरे पहाड र कुलेखानी जलाशय जस्ता पर्यटकीय स्थलहरूले यहाँ पर्यटकहरूको आकर्षण बढाएको छ । यहाँको स्वच्छ वातावरण र हरियालीले यसलाई नेपालकै हरित शहरहरू मध्ये एकको रूपमा चिनाएको छ, जसले पर्यटन उद्योगमा योगदान पुर्‍याएको छ ।

ऐतिहासिक र आर्थिक महत्व ; हेटौडाको इतिहास र नेपालको अर्थतन्त्रमा यसको योगदानलाई हेर्दा, यो शहर नेपालको औद्योगिक, व्यापारिक, र सेवा क्षेत्रको एक प्रमुख केन्द्रका रूपमा स्थापित भएको देख्न सकिन्छ । प्रारम्भिक समयदेखि व्यापारिक केन्द्रका रूपमा चिनिएको हेटौंडा, औद्योगिक क्षेत्रको विकाससँगै नेपालको समग्र आर्थिक वृद्धिमा महत्वपूणर् भूमिका खेल्दै आएको छ । यातायातको विकास, रोजगारी सिर्जना, कृषि उत्पादनको प्रशोधन, र सेवा क्षेत्रमा भएको विस्तारले हेटांैडालाई नेपालको आर्थिक, सामाजिक, र सांस्कृतिकरुपमा महत्वपूणर् शहर बनाएको छ ।

श्रोतहरु :
-नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघ
-नेपाल यातायात व्यवस्था विभाग
-राणा, विकास, नेपालको औद्योगिक क्षेत्रको भविष्य, आर्थिक पत्रिका, २०२१
-बागमती प्रदेशको विकास योजना-२०२०
– रमशे लामिछाने, हेटौंडाको आर्थिक महत्वः
एक ऐतिहासिक अध्ययन,
-नेपाल विकास जर्नल, २०२२ ।